Kinh lá là một hình thức kinh có từ lâu đời của Phật Giáo Nam Tông(1). Trong những cuộc kiếm tìm hình thức truyền thụ những điều Phật dạy, các tín đồ đã thử qua nhiều loại vật liệu. Cuối cùng, người ta phát hiện lá của cây buông (một loại cây lá xòe giống như cây cọ, cây thốt nốt, nhưng thấp hơn) là thích hợp nhất để gửi gắm kinh Phật.
Chuyện làm kinh lá không hề đơn giản. Từ chế tác lá cho đến viết kinh đều đòi hỏi kỳ công.
Cây lá buông là loại cây hiếm, thỉnh thoảng người ta phát hiện chúng mọc trong rừng rậm ở núi Cấm, núi Cô Tô(2). Lá buông làm kinh được lựa chọn cẩn thận, từ màu sắc đến tuổi lá, để khi được chặt đúng lứa thì lá có độ mềm, dai và dày thích hợp. Lá buông khi đem về, để tăng độ bền, chống mối mọt, ẩm mốc, người ta lại ngâm với một loại nhựa cây rồi đem phơi. Công đoạn khó nhất là viết kinh lên lá. Người viết phải dùng một loại bút sắt, cán gỗ (gọi là đék-cha) để viết. Lúc viết, phải tập trung, giữ lực sao cho đều nét. Đôi khi viết xong một quyển kinh là mòn hết cả cây kim sắt. Viết xong, người viết phải dùng một loại tro từ cây mặc-nưa, pha với một lớp nhựa cây để bôi lên từng trang lá. Màu đen của loại mực đặc biệt này quyện vào từng nét khắc, lộ ra những dòng kinh. Các trang lá được xâu lại thành một quyển kinh hoàn chỉnh. Mỗi bộ kinh lá dày 50 trang như thế phải làm ròng rã hơn 1 tháng. Nhờ chất liệu đặc biệt nên kinh lá để vài trăm năm cũng chẳng bị mối mọt hay mục ruỗng.
Thật ra, không phải ai khéo tay cũng có thể viết được kinh lá. Nhiều người cho rằng đó là “cái duyên”. Bởi quan niệm của tín đồ Phật Giáo, việc chép kinh cũng phải là một việc làm cao quý, đòi hỏi người có đức độ, thấm nhuần kinh mới viết ra được cái “hồn” của kinh.
Do cây buông ngày càng hiếm, quá trình chế tác lại đòi hỏi kỳ công, viết kinh lá cần có người thấm nhuần đạo pháp, nên kinh lá rất kén người làm. Được biết, cho đến nay, Hòa Thượng Chau Ty(3) – được biết đến như là truyền nhân thứ 9 còn giữ “nhân duyên” viết kinh lá – là người còn lại duy nhất biết làm loại kinh quý giá này.
Kinh lá được xem là “báu vật” của người Khmer. Hòa Thượng Chau Ty cho biết chùa Soài So xưa kia còn rất nhiều kinh lá cổ. Thế rồi loạn lạc, bom đạn đã không chừa chốn tu hành. Khi Hòa Thượng cùng thầy phải tản cư nơi khác để tránh chiến tranh thì nhiều kinh lá cũng bị phá hủy luôn từ đó.
oOo
(1) Có lẽ chỉ khu vực Châu Á hoặc chỉ là vùng Đông Nam Á.
(2) Thuộc lãnh thổ Việt Nam. Núi Cô Tô: Gọi tắt là núi Tô, còn có tên là Phụng Hoàng Sơn; tên Khmer: Phnom-Ktô, một ngọn núi trong Thất Sơn, thuộc xã Cô Tô, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang. Núi Cấm: còn được gọi là Cấm Sơn, núi Ông Cấm, hay Thiên Cấm Sơn, Thiên Cẩm Sơn; tên Khmer: Pnom-Ta-Piel hay Pnom-Po-Piêl, một ngọn núi tại xã An Hảo, huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang.
(3) Tức là Hòa Thượng Khanh Đek Ko, hiện trụ trì chùa Soài So, xã Núi Tô, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang.
oOo
QUANG MAI
Trích, chỉnh lý & bổ sung chú thích
từ bài “Hòa Thượng viết kinh lá” (thanhnien.com.vn)
