Cũng như chuyện “Chú Cuội”, chuyện cổ tích kể về “Chị Hằng” cũng có rất nhiều dị bản tuy nhiều điểm tương đồng nhưng cũng nhiều dị biệt. Chúng tôi trước hết xin chọn một bản để làm đề tài mua vui cho các em Nhi Đồng và quý độc giả nhân dịp Tết Trung Thu.
Thời cổ xưa, Hằng Nga (có chỗ gọi là Thường Nga) là vợ Hậu Nghệ đều là thần tiên sống trên trời. Lúc bấy giờ có đến mười mặt trời cùng xuất hiện trên bầu trời, ánh sáng mặt trời rực rỡ thiêu đốt đất đai, đồng ruộng khô héo, nứt nẻ, loài người nóng đến mức không thở được, thường ngã xuống đất hôn mê bất tỉnh. Thời tiết quá nóng bức, các loài yêu quái, mãnh thú hung hãn cũng từ sông ngòi khô cạn hay rừng sâu chạy ra đồng bằng làm hại loài người.
Thảm hoạ đã làm kinh động đến Thiên đình, Thiên Đế ra lệnh cho Thần cung Hậu Nghệ xuống trần gian giúp loài người thoát khỏi cảnh khổ. Hậu Nghệ mang theo một chiếc cung màu đỏ, một túi tên màu trắng do Thiên Đế ban cho, cùng người vợ xinh đẹp của mình là Hằng Nga xuống trần gian thi hành mệnh lệnh.
Sau khi đến trần gian, Hậu Nghệ trước hết khuyên mười mặt trời mỗi ngày lần lượt thay phiên nhau để một mặt trời ra, như vậy vừa mang lại ấm áp cho trái đất, mang lại ánh sáng cho loài người, lại tránh mặt đất không bị quá nóng, nhưng các mặt trời (vốn là 10 người con của Ngọc Hoàng) rất kiêu căng không nghe lời Hậu Nghệ. Hậu Nghệ nổi giận bắt đầu cuộc chiến đấu bắn mặt trời.
Chàng lấy chiếc cung đỏ từ trên vai mình xuống, rút mũi tên trắng, bắn vào các mặt trời kiêu ngạo và ngang ngược, không bao lâu, lần lượt chín mặt trời bị bắn rơi. Bầu trời chỉ còn một mặt trời chiếu sáng và tỏa ấm nên loài người có thể an cư lạc nghiệp. Vì thế dân chúng rất cảm phục, biết ơn và yêu mến chàng.
Thế nhưng, công lao của Hậu Nghệ đã bị các vị Thần khác ghen tị, họ đến bên Thiên Đế gièm pha, khiến Thiên Đế xa lánh Hậu Nghệ. Cuối cùng Thiên Đế cách chức và đày Hậu Nghệ, Hằng Nga xuống trần gian, không cho phép trở về Trời. Hậu Nghệ và Hằng Nga đành phải ẩn cư tại trần gian, dựa vào nghề săn bắn của Hậu Nghệ đề sống một cuộc sống nghèo khổ.
Theo đà thời gian trôi qua, Hậu Nghệ cảm thấy có lỗi với vợ vì mình mà liên luỵ, bị đày xuống trần gian khổ cực. Chàng nghe Tây Vương Mẫu trên núi Côn Luân có một loại đan dược, uống loại thuốc thần này, người có thể lên Trời. Do vậy, anh trèo đèo lội suối, trải bao gian khổ, đến núi Côn Luân xin Tây Vương Mẫu thuốc thần. Điều đáng tiếc là, thuốc thần của Tây Vương Mẫu cho chỉ đủ dùng cho một người. Hậu Nghệ không nỡ bỏ lại người vợ yêu dấu để một mình lên Trời, cũng không muốn một mình vợ lên Trời bỏ lại mình dưới trần, nên mang thuốc thần về nhà rồi giấu đi. Nhưng Hằng Nga nhân một ngày Hậu Nghệ không ở nhà, nàng bắt gặp thuốc thần, liền đem uống. Bỗng chốc, nàng thấy người mình càng lúc càng nhẹ rồi từ từ bay lên Trời, cuối cùng thành Tiên bay đến tận mặt trăng, sống trong cung Quảng Hàn.
Hậu Nghệ sau khi phát giác vợ đã bỏ mình lên Trời, rất đau khổ, nhưng lại không thể dùng tên thần phương hại Hằng Nga, đành phải nuốt lệ chia tay với Hằng Nga vĩnh viễn.
Hậu Nghệ sống lẻ loi một mình, chàng tiếp tục nghề săn bắn để sinh sống và dạy học trò bắn cung tên. Trong số học trò, có một người tên Phùng Mông tiến bộ rất nhanh, không bao lâu đã rất giỏi nghề bắn tên. Ác thay, Phùng Mông thường suy nghĩ, nếu Hậu Nghệ còn sống thì mình không thể là người nhất thiên hạ được, bởi vậy một lần nhân thầy uống rượu say, Phùng Mông đã từ đằng sau bắn chết Hậu Nghệ.
Lại nói Hằng Nga tuy đã lên cung Trăng, nhưng trên đó chỉ có một chú thỏ trắng giã thuốc tiên và một ông lão đốn củi. Hằng Nga nhớ lại quãng thời gian chung sống hạnh phúc với chồng và tình cảm ôn hòa dưới trần gian, nàng cảm thấy cô độc và lạnh lùng vắng vẻ, bởi vậy Hằng Nga suốt ngày chỉ buồn bã ngồi trong cung Quảng.
