Tết Trung Thu Hà Nội xưa

TVGĐPTNhững hình ảnh này trong một bộ sưu tập do Viện Viễn Đông Bác Cổ của Pháp (École Francaise d’ Extrême – Orient) hiện lưu tại Thư Viện Khoa Học Xã Hội. Đó là những tấm ảnh chụp về những sinh hoạt trong ngày Tết Trung Thu cách đây chừng 70, 80 năm, những hình ảnh ở đầu thế kỷ XX khi đời sống đô thị đã hình thành tạo ra những nét sinh hoạt thời cận đại.

— oOo —

Tết Trung Thu đối với trẻ nhỏ Hà Thành trước hết là những bánh trái đặc trưng bởi hai món chính là bành dẻo và bánh nướng mà tập trung nhất là trên các cửa hàng ở phố Hàng Đường (của người Việt) và Hàng Buồm (của Hoa kiều).

Điều hấp dẫn đối với lũ trẻ là đứng nhìn những người thợ đóng bánh ngoài quầy tạo nên những âm thanh rộn ràng khi khuôn bánh gõ mạnh trên mặt bàn theo những nhịp điệu khoan nhặt rất đặc trưng trên đường phố.

Trẻ con tò mò nhìn những người thợ làm bánh Trung Thu.

Sau bánh trái là những đồ chơi mà tiêu biểu nhất là các loại đèn được thắp sáng trong đêm Trung Thu khi đợi trăng lên hay rước rong ngoài xóm, phố. Những cửa hàng bán các loại đèn làm bằng nan tre, “lợp” giấy bóng kính, hình các con vật, mà nhiều nhất là thỏ và cá.

Lồng đèn được bày bán với đủ kiểu dáng, màu sắc…

Ngoài ra còn các loại đèn lồng xếp bằng các loại giấy màu và cầu kỳ, nhưng hấp dẫn nhất là đèn kéo quân với rất nhiều tích truyện được thể hiện bằng những bóng hình người và vật xoay tròn, nhờ sức nóng của các ngọn nến tạo ra những luồng khí đẩy cái vòng quay tròn theo trục đèn. Các loại đèn này tập trung nhiều trên phố Hàng Mã, nhưng còn được bày bán ở Hàng Gai…

Lồng đèn xếp bằng nhiều loại giấy màu sắc cầu kỳ.
Đèn kéo quân rất thu hút trẻ con.
Ngắm nghía những cái đèn hình thú được mua cho là cái thú vui mãnh liệt với lũ trẻ trong những ngày chờ Trung Thu đến.
Lại thêm “ông tiến sĩ giấy” gửi gắm lòng cầu mong của đấng sinh thành đối với con cái của mình lấy danh vị “Tiến Sĩ’ làm mơ ước. Có người bảo rằng cái ông tiến sĩ bằng giấy có bộ mặt non choẹt nhưng đáng yêu ấy chính là hình ảnh ông Trạng trẻ Nguyễn Hiền có thật trong lịch sử (?)

Chắc từ thời Tây sang mới có một loại đồ chơi mới vì nó làm bằng một thứ vật liệu được gọi là “sắt Tây”. Nó có thể cắt ra từ những tấm kim loại hoặc tận dụng các loại bao bì bằng sắt Tây như hộp sữa bò, thùng dầu hỏa…

Cái khéo léo của người thợ trên phố Hàng Thiếc với cái kéo cắt sắt và những mỏ hàn bằng thiếc tạo ra những “con giống” đặt trên các bánh xe, và nhờ những liên kết khéo léo của các tay đòn bằng dây thép cứng mà nó cử động được như con thỏ đánh trống hay con bướm đập cánh.

Đồ chơi bằng thiếc từ chiếc xe kéo, xe hơi (ô-tô)…

Rồi hợp với thời thượng là những chiếc ô-tô, tàu bay bên cạnh cái xe kéo cũng mới có từ khi Tây sang. Xem kỹ ảnh thấy rất nhiều đồ chơi loại này, nào là Hai Bà Trưng cưỡi voi, vinh quy bái tổ, con lân, con phượng, Tôn Ngộ Không và rất nhiều nhân vật làm hình nhân.

…đến con lân, con phượng, các động vật và hình nộm nhân vật khác.

Nhưng có thể nói cái gây hứng thú nhất cho lũ trẻ là những chiếc tàu thủy làm bằng sắt Tây, bên trong có cái phao dầu, khi đốt cháy đẩy khí nóng thổi mạnh vào nước kêu “pành-pạch”, đẩy con tàu về phía trước và trong những cái chậu kim loại được lũ trẻ hình dung là biển cả. Hẳn là món đồ này đã có muộn hơn thời điểm chụp những tấm ảnh này (?).

Đầu lân, đầu sư tử được “hàng xén” bày bán chung với pháo và các hàng hóa khác…

Còn những lũ trẻ năng động nhất thì thích ở ngoài đường với cái đầu lân, đầu sư tử bồi bằng giấy. Chúng hợp thành những đoàn có trống, xèng xèng (chập chõa) và thế nào cũng có một chú phỗng (ông Địa) múa may làm vui. Chúng múa chơi nhưng đôi khi đòi những cửa hàng nơi chúng đến múa phải treo giải…

Đoàn múa lân chuẩn bị xuất phát.
Múa lân, múa sư tử là hoạt động được lũ trẻ yêu thích nhất.

Cuối cùng là cái phút chờ đợi nhất, trong sự ấm cúng của gia đình xoay quanh nơi bày cỗ. Những món đồ ăn và đồ chơi được bày biện trong nhà hay ngoài trời, phô bày sự chăm sóc của gia đình với con trẻ trong ngày Tết được chúng chờ đợi nhất trong năm, lại vào lúc tiết trời mùa thu đẹp nhất với gió mát trăng trong.

Cả nhà từ ông bà, cha mẹ đến con cái, cháu chắt quây quần “phá cổ”.

Chưa thật đầy đủ, nhưng những tấm ảnh này giúp các bạn trẻ biết được cảnh xưa, và người già có dịp hồi tưởng quá khứ, so sánh với Trung Thu thời nay…

QUANG MAI sưu tầm
Trung Thu 2012.

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Website này sử dụng Akismet để hạn chế spam. Tìm hiểu bình luận của bạn được duyệt như thế nào.