Hôm ấy là giữa tháng 5 năm 1977. Mẹ hắn ra lộ đón xe đi chùa. Chùa cách nhà hơn 30 cây số. Hắn rất muốn theo mẹ, nhưng mẹ hắn không đủ tiền. Ba hắn còn đạp xích-lô ở Sài Gòn, lâu lâu gửi tiền lên cho mẹ hắn mua gạo. Chiều hôm trước bà Năm bán bớt 2 ký bắp giống cho người quen trên chợ, chỉ đủ tiền xe đi về cho một người. Mấy chị em hắn đang đợi xe để tiễn mẹ đến 2 tiếng đồng hồ mới có một chiếc xe tải đi qua. Mẹ hắn leo lên ngồi cùng cabin với tài xế và lơ xe.
Sáu chị em hắn trở vào nhà, buồn, trống trãi. Mấy cái trò chơi ô ăn quan, năm mười, tạt loong, u mọi chơi hoài cũng chán quá rồi. Chị Hai hắn rũ mấy chị em chơi đồ hàng. Chị Hai hắn đã 13 tuổi rồi, ra vẻ thiếu nữ, nhưng cũng thường bày trò cho mấy chị em cùng chơi. Bình thường chơi trò đám cưới, đám ma, đánh trận. Trong lòng cu Bi còn đang nghĩ tới mẹ, nghĩ đến chuyện được cùng mẹ đi chùa, bỗng dưng buộc miệng nói oang oang:
– A! Thôi bây giờ mấy chị em mình chơi Phật Đản đi!
Ý kiến của cu Bi không ngờ được mấy chị em tán thành, thế là bắt đầu phân công trò chơi. Trước hết là trang trí lễ đài, đây mới là chuyện khó. Trong nhà hắn ngoài bàn Phật thờ trên cao, ở dưới chỉ có lu gạo và cái bếp, ngoài ra trống trơn chẳng có gì để trang trí. Anh Ba nó là người rất sáng tạo, vác nguyên cái thùng đựng quần áo bằng gỗ đang đặt dưới giường ra trước sân, đặt chính giữa đàng hoàng. Sau đó lôi cả cái mền dù trên giường ra phủ lên cái thùng gỗ. Thế là có hẳn một cái lễ đài bệ vệ, phủ kín hẳn hoi.
Lễ đài thì có rồi, nhưng sao trống trải quá. Cu Bi nhớ mấy năm còn ở Sài Gòn, chùa hắn tổ chức lễ đài “hoành tráng” lắm. Các anh chị Gia Đình Phật Tử giăng đèn, kết hoa làm vườn Lâm-tỳ-ni lộng lẫy. Giờ giữa đồng không mông quạnh, chẳng có gì để trang trí, mẹ hắn lại đi chùa rồi, chẳng có ai tư vấn thiết kế. Chị Hai nó là người rất có tinh thần vượt khó, bảo 2 anh em nó bàn thảo “công tác tổ chức” đi, phần trang trí để chị lo. Thế là chị Hai nó cắm đầu chạy xuống đồng. Mười phút sau, chị Hai xuất hiện như một thiên thần, hai tay nắm hai bó bông lau trắng tươi rói, mặt đỏ gay bởi cái nắng gay gắt ban mai, mồ hôi nhễ nhại, nhưng reo mừng như vừa nhận được một chiến lợi phẩm của núi rừng cao nguyên. Anh Ba hắn chạy vội ra nhà sau lấy 2 cái ly bằng đá của Mỹ màu vàng sậm, những vật dụng gia bảo của gia đình hắn có từ thời ba hắn đi lính bị thương giải ngũ về. Hai cái ly bằng đá trở thành hai bình hoa rất đẹp, cắm nguyên hai nắm cỏ lau trắng vào, đặt hai bên lễ đài. Chị Hai lại chạy ra sau nhà lượm mấy ống lá đu đủ vừa rụng, lấy dao sắt thành từng khoanh nhỏ cỡ một phân, sau đó lấy dây chuối xâu lại, buộc viền quanh lễ đài từng vòng thòng xuống, trông rất mỹ thuật.
Do mẹ nó đi sớm, bé Út khát sữa cứ khóc nhè, chị Hai vỗ hoài không nín, lấy tay phát vào mông nó, nó càng khóc thêm. Anh Ba nó bực bội quát lên: Nín cho người ta tổ chức Phật Đản! Con bé Út lại thin thít. Con Năm và thằng Sáu cứ ngồi nhìn mấy anh chị làm, biểu gì làm nấy. Chỉ có nó thì ra vẻ người lớn, ngồi bó gối suy tư, nên làm thế nào cho đẹp, cho hay. Anh Ba nó thì kéo con Năm và thằng Sáu ra trước lộ hái mấy nụ cỏ dại vô rãi trên lễ đài, sắp đặt rất đẹp.
Trang trí mãi mà lễ đài vẫn còn thiếu một thứ không thể thiếu, đó là tượng Phật. Lấy gì làm tượng Phật bây giờ? Nó ngồi nhớ hồi còn ở Sài Gòn, tượng Phật đản sanh là một cậu bé rất đẹp, đứng trên hoa sen, một tay chỉ lên trời, một tay chỉ xuống đất. Anh Ba nó có sáng kiến là lấy khúc củi dưới nhà bếp đẽo tượng Phật. Dao rựa thì cùn, mà khúc củi cà-phê khô thì vừa cứng, vừa dai, sớ cây xoắn lại, khó đẽo vô cùng. Cả tiếng đồng hồ mà chỉ gọt được lớp vỏ ngoài, cũng chẳng có cưa để cắt ngắn. Làm đã một hồi, anh nó tuyên bố thất bại, bảo rằng dù có đẽo được cũng chẳng làm sao có được một tay chỉ trời, một tay chỉ đất như nó yêu cầu, đành bỏ cuộc. Bấy giờ chị Hai nó mới nghĩ đến món quà quý của anh Huynh Trưởng tặng lúc lìa Sài Gòn. Đó là con búp-bê bằng nhựa, đựng trong cái hộp rất đẹp. Chị Hai nó không bao giờ dám đem món quà ấy ra chơi, sợ mấy em nhỏ phá hư, cất ở trong rương quần áo, lâu lâu mới đem ra xem thôi. Vừa nghĩ đến chuyện lấy con búp-bê làm tượng Phật, chị Hai mừng rỡ reo lên:
– Có rồi, lấy con búp-bê của chị, bẻ một cánh tay chỉ lên trời, một cánh tay chỉ xuống đất, đặt lên lễ đài là hết ý.
Mấy chị em đồng ý. Khổ nỗi con búp-bê lại đang nằm ở dưới lễ đài, trong cái thùng gỗ. Thế là lễ đài phải bị phá vỡ để làm lại. Hai bình hoa bê xuống, mấy nụ hoa đã sắp đặt cẩn thận bị hốt lên, dở tấm mền dù ra, mở nắp rương, lấy “tượng Phật”. Mọi chuyện trang trí phải làm lại từ đầu; nhưng nó không chịu. Khi “tượng Phật” búp-bê được đặt trang trọng chính giữa lễ đài, cũng bẻ hai tay lên xuống đàng hoàng, nó buộc miệng phán:
– Phật sao lại là con gái, không được!
Mấy chị em nhìn con búp-bê tóc dài, đen óng xỏa xuống bờ vai. Mắt con búp bê đen nháy, giương hai cái lông mi dài, môi đỏ chúm chím. Anh Ba phân trần:
– Phật chỉ tượng trưng thôi mà, làm sao giống hệt được?
Nó cãi lại:
– Dù không giống hệt thì cũng phải là con trai, Phật không thể con gái được.
Chị Hai tỏ ra hiểu biết:
– Tượng Phật Quan Âm trong nhà mình là con gái kìa.
Nó độp ngay:
– Quan Âm là Bồ-tát, không phải Phật.
Con Hai thấy món quà quý của mình bị chê, hơi lẫy, ẵm con bé Út vô nhà, vừa đi vừa nói:
– Không chịu thì thôi, nghỉ chơi.
Thằng cu Bi ngồi dưới nắng sụ mặt xuống, buồn như vỡ mộng. Chỉ vì sự cố chấp của mình mà mất cuộc chơi. Bao nhiêu hào hứng từ sáng đến giờ công cốc. Biết vậy hồi sáng bằng mọi giá xin theo mẹ lên chùa thì đang được dự lễ Tắm Phật rồi. Bỗng mặt hắn sáng lên:
– Anh Ba! Giờ mình làm tượng Phật bằng đất đi.
Anh nó nói nhanh nhẩu:
– Ở đây đâu có đất sét đâu mà làm.
– Thì mình lấy đại đất đỏ, đổ nước vô nhồi lên cũng dẻo mà!
Bé Năm hồi sáng đến giờ chỉ biết làm theo, giờ cũng nảy ra sáng kiến:
– Em thấy bữa mẹ làm bếp lò, mẹ lấy rơm nhồi với đất rồi đắp lên, thấy cũng dẻo lắm.
Thế là mấy anh em tán đồng cùng làm. Thằng Ba lấy cuốc đào một cái lỗ. Bé Năm và cu Sáu chạy xuống bếp rỉa mấy cọng rơm lòi ra trên bếp lò. Nó thì vào lấy thùng chạy xuống mương xách lên mấy thùng nước. Một ít đất đỏ bột mịn nằm trong cái lỗ, một ít rơm đặt vào, trộn với nước. Thằng Ba lấy tay nhồi tới nhồi lui cũng tạo nên một cục đất rơm nhão. Nhào nặn một hồi cũng ra một cây đất, lớn bằng cổ tay tụi nhỏ. Thằng Ba lấy tay thấm nước vuốt tới vuốt lui. Đầu tiên là phải có một tay chỉ trời một tay chỉ đất, sau đó đến phần mặt. Chúng nó dùng con dao nhỏ điêu khắc mắt mũi miệng đàng hoàng. Thằng Ba sáng kiến chạy vào lấy nắp hủ chao bằng nhựa dưới bếp để làm đế hoa sen, cắt từng khía cho ra cánh sen đỏ đỏ, rồi đặt tượng Phật đứng lên. Ông Phật lem nhem, tay to tay nhỏ, chân thấp chân cao, bụng phệ môi trề, buồn cười không chịu được. Mấy đứa nhỏ nhìn nhau cười không nhặt miệng.
Nó ra vẻ nghiêm trang, la lối:
– Không được cười, không được chê Phật xấu! Phật sao mà xấu được, phải nói là Phật đẹp.
Thế là đứa nào cũng nói Phật đẹp. Chị Hai nãy giờ ẳm bé Út nằm nôi, hát ru cho nó. Nó thiu thiu rồi ngủ ngon. Chị Hai ra phía trước thấy mấy đứa em làm được ông Phật rồi, hết giận, tiếp tục cùng chơi.
Bây giờ mới tới “chương trình hành lễ”. Thằng cu Bi xung phong hóa trang làm ông thầy tu. Gì chứ hóa trang thầy tu là nghề của nó. Nó chạy vào vơ lấy cái khăn tắm lớn vắt trên đầu giường, cởi áo ra và quấn quanh thân, chừa nguyên cánh tay phải hở vai. Chị Hai phụ nó buộc hai đầu khăn sát bên hông, thế là ra dáng ông thầy tu… chuyên nghiệp. Đến phần chuông mõ, anh nó đề nghị lấy cặp chuông mõ nhỏ xíu trên bàn thờ mỗi tối mẹ nó thường tụng kinh, nhưng chị Hai không chịu, bảo rằng không được lấy đồ trên bàn thờ chơi, mang tội, tối mẹ về biết được sẽ đánh chết. Thế là một trận cãi nảy lửa tiếp tục diễn ra. Chúng nó làm gì cũng cải nhau chí chóe. Cuối cùng mấy chị em thỏa hiệp, lấy cái bát để ngửa lên làm chuông, lấy cái chén úp xuống làm mõ, lấy đôi đũa làm dùi. “Pháp khí” chuẩn bị xong, phần “hành lễ” bắt đầu. Hồi nảy mấy chị em đã đồng ý để nó làm Thầy rồi, giờ Thầy bảo gì phải nghe nấy. Nó bắt mấy anh chị nó và cả hai đứa em phải chắp tay cúi đầu chào nó, bắt phải bạch thầy xưng con. Bảo lạy là lạy, bảo đứng lên là đứng lên. Thằng cu Sáu lạy xuống đầu không sát đất, thầy lại nhận đầu nó xuống đất, dính nguyên một cục cứt gà mới ỉa trên trán. Thằng Sáu bực bội la lên, gằn giọng, ra chiều tức tối. Nhưng chị Hai la thằng Sáu không được hỗn.
Giờ hành lễ bắt đầu. Thầy đứng trước lễ đài, hai tay chắp thành kính trang nghiêm, xướng: Nhất tâm đảnh lễ… Chị Hai quỳ bên đánh chuông, anh Ba gõ mõ. Mấy chị em tối nào cũng tụng kinh theo mẹ nên Đại Bi, Bát Nhã thuộc làu. Buổi lễ Phật Đản diễn ra vô cùng trang nghiêm, thành kính. Không có thông điệp, không có diễn văn, chỉ có bầy chim sà xuống trước sân, mấy chú chồn non thập thò bụi cỏ. Mặt trời trưa gay gắt, mồ hôi nhễ nhại trên trán thầy, trên mặt Duy-na, Duyệt Chúng đang hầu chuông mõ hai bên. Hai đứa nhỏ thì ngồi bệt dưới đất, chẳng có bận quần, đất đỏ cao nguyên bện đầy lên mấy cặp mông trẻ nít.
Phần nghi lễ xong rồi, giờ chỉ còn nghi thức tắm Phật nữa là xong. Mỗi đứa cầm một cái chén, múc nước tưới lên tượng Phật, tượng Phật nhồi đất không kỹ, thêm nắng gắt nên mau khô, gặp nước vào thì rữa ra, trôi hết xuống lễ đài. Thằng cu Sáu hồi nảy giờ hậm hực vì mặt dính cứt gà, cầm nguyên can nước tạt lên, tượng Phật ngã xuống, tan ra khiến mấy chị em la chí chóe! Cũng may là nghi lễ đã hoàn tất, trò chơi cũng đã dứt nên chẳng ai còn hậm hực lắm. Chị Hai nó bưng hai ly hoa đặt lên bàn Phật, anh Ba xách thêm nước tạt lên lễ đài để đất trôi đi hết. Chỉ còn nó ngồi trầm ngâm nhìn thân Phật trở về với cát bụi, ra vẻ suy tư.
Nắng đã chếch bóng về phía Tây, mấy chị em quên rằng trưa nay không còn gạo để nấu. Giờ xách rổ đi mượn gạo thì lâu quá, sẵn buồng chuối mẹ nó treo trên giàn bếp mấy hôm vừa chín, mấy chị em bẻ chuối ăn đỡ đói, rồi nằm lăn ra ngủ đợi mẹ về. Thằng Bi sau khi “giải y”, mình trần nằm lăn ra dưới sàn nhà, buộc miệng nói trổng với mấy anh chị em:
– Sang năm mình chơi Phật Đản nữa nha!
Vesak, PL. 2565
NHẤT THANH
Nguồn: FB Vĩnh Minh Tự Viện.