TVGĐPT – Trích trong mục “Trên Đường Đạo” của cuốn sách “Ý – Tình – Thân” do Thầy Thích Trí Siêu viết và giới thiệu từ Tùng Lâm Linh Sơn, Rancon, Pháp quốc – Tháng 8 năm 2002. Tựa bài do Thư Viện GĐPT đặt.
oOo
Tìm thầy:
Trên đường đạo, có nên tìm thầy hay không? Hình như chúng ta không đặt nặng vấn đề này lắm. Ông bà, cha mẹ của ta thường đến chùa cầu nguyện, cúng kiến nên ta đi theo chứ có bao giờ để ý tới việc tìm thầy, vì chùa nào mà chẳng có thầy. Đến chùa lạy Phật, tụng kinh, khấn vái rồi tụ họp ăn uống là phước lắm rồi. Đa số chỉ tìm đến thầy khi trong nhà có tang hoặc tai nạn xui xẻo gì đó. Tìm thầy kiểu này không phải là để học đạo mà là để đáp ứng nhu cầu tang lễ, tín ngưỡng.
Thuở xưa muốn cầu đạo phải đi tìm thầy, vì thầy là người trải qua kinh nghiệm tu tập và có khả năng truyền đạt lại cho ta. Hơn nữa muốn học đạo thì phải vào chùa, vì kinh điển ngày xưa khan hiếm chỉ được cất chứa ở trong chùa và người ta phải chép tay mà học. Ngày nay kinh sách được in ra dễ dàng và ấn tống khắp nơi, ai cũng có thể tìm đọc và tự học, do đó việc tìm thầy học đạo có vẻ không cần thiết lắm.
Nếu bạn muốn học nghề bác sĩ mà chỉ đi mua sách y khoa, vạn vật, sinh lý, hóa học, v.v… rồi tự nghiên cứu, không cần đến đại học học với giáo sư thì bạn có trở thành bác sĩ không?
Ngay cả với những môn học ngoài đời người ta cũng cần đến giáo sư chỉ cho sách nào nên đọc, môn nào nên học, và đề tài nào cần nghiên cứu. Đó chỉ là học về kiến thức mà còn cần đến thầy, huống chi học đạo giải thoát?
Trong đạo không phải chỉ học kiến thức thôi mà còn phải tu nữa. Một vị thầy trong đạo dạy ta giáo lý qua khẩu giáo và giới đức qua thân giáo. Chính thân giáo – tức hành động, nhân cách, giới phẩm và đức hạnh – của vị thầy mới quan trọng, nó làm gương cho ta noi theo. Một trăm lần nghe không bằng một lần thấy. Một trăm lần đọc về từ bi không bằng một lần thấy hành động từ bi nơi vị thầy. Ngoài ra cầu học với một vị thầy sẽ giúp ta dẹp trừ nhiều tánh xấu như ngã mạn, cố chấp, kiêu căng, và khai triển tánh khiêm cung, lễ độ, tôn kính.
Y pháp hay y nhân?
Là Phật Tử, chúng ta thường nghe câu “y pháp bất y nhân”, tức là nương theo giáo pháp chứ không nương vào thầy. Phật dạy câu này vì phần đông chúng ta theo thầy không phải vì thực sự cầu pháp mà vì tình cảm hay thành kiến, vì thầy nổi tiếng, có chùa to, đông đệ tử, khéo léo chiều theo ý mình v.v…
Theo tôi có hai giai đoạn:
1/ Y nhân: Bước đầu cần theo thầy để học đạo cầu pháp.
2/ Y pháp bất y nhân: Khi nghe được pháp rồi thì phải thực hành, không nên bám víu vào thầy nữa.
Thường xuyên lui tới chùa và quy y với thầy hơn 10 năm, bạn đã học được gì? Có bao giờ bạn tự hỏi: “Ta học được gì với thầy trong 10 năm qua?” Nếu có thì rất tốt, còn không thì phải làm sao? Bỏ thầy đi chùa khác hay tìm học với thầy khác? Làm như thế có phản thầy không? Quy y với thầy rồi có phải suốt đời dính mắc với thầy không? Bạn nên nhớ chúng ta quy y với Tam Bảo chứ không phải với thầy. Thầy bổn sư truyền giới chỉ là người đại diện làm lễ cho ta quay về nương tựa Tam Bảo mà thôi. Trong buổi lễ chắc bạn không bao giờ nói: “Con xin quy y với Thầy A hay Thầy B”.
Xưa kia lúc còn tầm đạo, thái tử Siddharta đến học với Đạo Sĩ Alara Kalama, sau khi chứng được thiền “Vô sở hữu xứ” và không học được gì thêm nữa thì Ngài đã từ giã thầy. Kế tiếp Ngài đến học đạo với Uddaka Ramaputta, sau khi chứng được thiền “Phi tưởng phi phi tưởng xứ” và không học được gì hơn thì Ngài cũng kiếu từ ra đi. Nếu thái tử trung thành ở lại với Kalama hay Ramaputta thì chắc ngày nay chúng ta không có được Đức Phật.
Trong kinh “Khu Rừng” (Vanapatthanasutta), Đức Phật dạy 4 điều kiện mà Tỳ-kheo nên tiếp tục ở hay từ bỏ nơi mình đang sống dù đó là khu rừng, làng mạc, thị trấn hay với bất cứ người nào:
1/ Sống gần một người mà tâm tu không tiến, vật dụng cần thiết cho đời sống lại hiếm hoi. Tỳ-kheo không phải xin phép, cần phải bỏ đi ngay, không cần theo sát người ấy.
2/ Sống gần một người mà tâm tu không tiến, vật dụng đầy đủ. Tỳ-kheo cần phải bỏ đi, không cần xin phép, vì xuất gia không phải để mưu cầu vật chất.
3/ Sống gần một người mà tu tiến, Niệm – Định – Huệ tăng trưởng, nhưng vật dụng cần thiết lại hiếm hoi. Tỳ-kheo cần phải ở lại, không nên bỏ đi.
4/ Sống gần một người mà tu tiến, Niệm – Định _ huệ tăng trưởng, và có vật dụng đầy đủ. Tỳ-kheo phải trọn đời theo sát người này, không được bỏ đi, dù có bị xua đuổi.
Bốn điều trên mặc dù Phật dạy cho Tỳ-kheo nhưng hàng Cư Sĩ cũng có thể áp dụng được. Theo một thầy nào mà không học được Phật Pháp, tu hành không tiến bộ, phiền não không trừ giảm thì ta nên nghe lời Đức Phật mà bỏ đi, không nên ở lại vì tình cảm ái luyến thế gian. Thầy trò là vấn đề nhân duyên, nhưng nếu nhân duyên không tốt thì phải sáng suốt chấm dứt.
“Y pháp bất y nhân” không có nghĩa là được pháp rồi thì không cần biết gì đến thầy. Học đạo không giống như học triết ở đại học, học đạo phải có lòng tri ân tôn kính thầy, nhưng không bám víu và “thần tượng hóa” thầy. Theo thầy, ta nên sáng suốt biết những gì cần phải học và biết luôn khuyết điểm của thầy để chấp nhận thầy là một con người như bao nhiêu chúng sinh. Một đồng tiền phải có hai mặt, người nào cũng vậy, có tánh tốt và tánh xấu.
Trong Kinh Hoa Nghiêm, phẩm Nhập Pháp Giới kể chuyện cầu đạo của Thiện Tài Đồng Tử với 53 thiện tri thức. Mỗi khi học xong và chứng được một tam muội thì vị thiện tri thức này lại giới thiệu Thiện Tài đi học với một thiện tri thức khác. Ta hãy noi gương học đạo của Thiện Tài Đồng Tử, nhưng không nên chạy lung tung, vì nhiều thầy thì nhiều ý, có thể làm ta hoang mang. Cần nương theo một vị thầy chính và đi học thêm với nhiều thầy khác.
Thần tượng sụp đổ:
Có hai thái cực mà người đệ tử thường mắc phải, một là quá tôn sùng thầy mình, hai là coi thường thầy. Nói cách khác: một là ái nhiễm, hai là ngã mạn. Người nữ thường có tâm ái nhiễm và người nam thường có tâm ngã mạn.
Khi theo một thầy nào chắc chắn ta phải kính phục thầy đó. Không ai dại gì theo học với một thầy dở. Nhưng nếu quá tôn sùng thầy mình tài giỏi, chứng đắc, chân tu đạo hạnh thì dễ sinh tâm phân biệt, khinh thường thầy khác cho họ không giỏi bằng thầy mình. Sau một thời gian khám phá ra điều gì đó không hài lòng thì tức giận, cảm thấy bị lừa gạt, phản bội. Có người tìm cách trả thù, rêu rao bêu xấu thầy để hả giận, có người buồn tủi, chán nản, mất lòng tin nơi Tam Bảo. Theo thầy mà không sáng suốt, để vọng tưởng, vọng tình chi phối, thần tượng hóa thầy thì có thể đưa đến hậu quả như vậy.
… (lược bớt một đoạn – TVGĐPT) …
Điều khiển thầy:
Tìm thầy để học đạo chứ không phải để dạy thầy học đạo. Có người ban đầu tìm thầy để học đạo, nhưng sau một thời gian thì quay ngược lại kiểm soát thầy có tu hành hay không, có tụng kinh, niệm Phật, ngồi thiền không? Nếu không thì buồn phiền, chỉ trích, đi rêu rao thầy tu không đàng hoàng, bê bối, v.v… Hoặc có người đến chùa tìm thầy không phải để học đạo mà để chen chân vào Ban Quản Trị, Ban này Ban kia để điều khiển chùa, điều khiển thầy, điều khiển Phật Tử. Trường hợp này gọi là “lấy đạo tạo đời”, lợi dụng môi trường đạo để thực hiện thói xấu ngoài đời. Đây là một ác nghiệp rất nặng vì phá đạo và ngăn cản sự tu hành của nhiều người khác.
Học đạo quý nhất là lòng thành kính, khiêm tốn và kỵ nhất là kiêu mạn. Người khiêm tốn đi đâu hỏi đạo ai cũng thương và sẵn sàng chỉ dạy. Còn người kiêu mạn đi hỏi đạo thì gặp khó khăn, từ chối và không được truyền dạy hết lòng.
THÍCH TRÍ SIÊU
