“Có cái chết làm nên lịch sử, có cái chết danh vang đến muôn đời”. Đúng vậy! Yến Phi – Nữ Huynh Trưởng Gia Đình Phật Tử Việt Nam xuất thân tại đơn vị GĐPT Linh Thứu và Chánh Quang của thành phố biển Nha Trang. Lúc 14g30′ ngày 25.1.1965, (nhằm ngày 24 tháng chạp năm Giáp Thìn) đã đem thân mình thắp lên ngọn đuốc kêu gọi nhà cầm quyền đương thời thức tỉnh lương tri loài người và giải quyết các nguyện vọng của Phật Giáo Đồ như bức thư Phi viết gởi Thủ Tướng Trần Văn Hương đề ngày 26.1.1965 với nội dung:
“Kính thưa ông.
Đây tâm huyết của một thiếu nữ sắp chết vì đạo gởi đến ông. Dưới ách tàn ngược của ông, máu Phật Giáo Đồ, quý Thượng Tọa đã hy sinh trong 7 ngày nay để ông sớm giải quyết nguyện vọng chung của cả Dân Tộc và Phật Giáo; quý Ngài tuyệt thực sức đã tàn… Bao nhiêu đau thương, khắc khoải; ngay tại Nha Trang nầy, một Học Tăng và một Nữ Sinh 15 tuổi đã cắt tay mình lấy máu đào để kêu gọi.
Đến tôi, một Huynh Trưởng tự nguyện thiêu đốt thân xác để cầu mong ông sớm giác tỉnh và giải quyết các nguyện vọng của Phật Giáo.
Tôi không cần nói nhiều, vì các nhà lãnh đạo, tín đồ, học sinh, sinh viên… đã nói nhiều trong tinh thần truyền thống bất bạo động. Ông không thể làm ngơ trong lúc nầy. Máu và nước mắt đã đổ vì ông”.
Một ngày sau tập đoàn “Sửu-Kỳ-Hương” tức Phan Khắc Sửu – Nguyễn Cao Kỳ – Trần Văn Hương sụp đổ.
49 năm trôi qua, hình ảnh thân thương người nữ Huynh Trưởng vì dân tộc, vì đạo pháp, Nguyên Thường – Đào Thị Yến Phi tự Diệu Mai ngày ấy vẫn còn lưu lại trong lòng người dân Khánh Hòa nói riêng, dân tộc Việt nói chung.
Sáng nay, 24 tháng 12 năm Quý Tỵ (24.1.2014), tại công viên trước Tòa Hành Chánh củ – chính nơi Phi đã dũng liệt hiến thân mình cho đạo pháp và dân tộc – trên 200 anh chị áo lam đại diện cho Huynh Trưởng và Đoàn Sinh GĐPT tỉnh nhà nghiêm trang làm lễ tưởng niệm với sự chứng minh của chư tôn thiền đức Cố Vấn Giáo Hạnh và chư vị Tôn Túc trong các tự viện tỉnh nhà. Đặc biệt, năm nay chư Ni vốn xuất thân từ GĐPT như ở Ni viện Diệu Quang, Sư Trưởng chùa Thiên Hòa, chùa Vạn Thạnh… cũng đến dự. Dù tuổi già sức yếu, anh Nguyên Từ – Nguyễn Đức Thương, Huynh Trưởng cấp Dũng GĐPTVN cũng đã về Nha Trang từ chiều hôm trước, cùng các đoàn thể bạn như Đoàn Thanh Niên Phật Tử, Đoàn Cựu Huynh Trưởng GĐPT đã dâng hương và lẳng hoa trước tượng đài.
Nhớ ơn sự dâng hiến tuổi trẻ của mình cho sự bình đẳng tôn giáo, cho tự do đất nước và lý tưởng GĐPTVN, Hòa Thượng chứng minh đã nói lên sự dũng liệt của Yến Phi thắp lên ngọn đuốc soi đường cho nhiều kẻ lầm mê. Nơi đây ghi dấu sự hy sinh làm rạng rỡ cho Khánh Hòa mà mọi người con Phật ghi ơn Phi.
Sau buổi lễ, các anh chị đã lên thắp hương tại tháp lưu cốt Yến Phi và viếng mộ tháp Cố Hòa Thượng trụ trì chùa Long Sơn Thích Chí Tín, Hòa Thượng Thích Trí Nghiêm, Hòa Thượng Thích Đổng Minh và chư vị khác…
Tâm Kim – Phước Minh