Trâu và bò ngày xưa là anh em kết nghĩa. Trâu là anh, bò làm em. Chúng cùng sinh ra ở một vùng nông thôn hẻo lánh. Lúc còn nhỏ cả hai đều có bộ lông trắng đẹp và mịn màng.
Lớn lên, trâu rất chăm chỉ làm việc. Mọi công việc đồng áng dù nặng nhọc vất vả trâu đều không quản ngại. Ban ngày trâu kéo cày ở những đám ruộng sâu, bùn lầy. Tối về lại chăm chỉ giúp người kéo trục đập lúa. Người làm nhà nó đảm nhiệm việc vào rừng kéo những cây gỗ dài và nặng.
Một lần, lão hổ già đòi người phải cho nó xem trí khôn, trâu đã giúp người trói được lão hổ gian ác vào gốc cây rồi chất rơm đốt nên lông hổ mới vằn vện như bây giờ.
Trái với trâu, bò lại rất mực lười biếng. Nó chọn cày bừa ở những nơi ruộng nương cao ráo, đất xốp và nhẹ. Đêm đêm, trong khi trâu giúp người đập lúa thì bò nằm nghỉ và thong thả nhai rơm khô.
Do trâu chăm chỉ nên người yêu quý và giao cho trông coi cây rơm, là thức ăn dự trữ mùa đông của trâu bò. Mỗi khi muốn đến ăn rơm, bò đều phải xin phép trâu.
Mùa đông năm ấy, trời rét lắm, sương muối rơi dày nên cỏ tàn rụi hết. Bò đói quá đến bên trâu năn nỉ:
– Anh Trâu ơi! Em đói quá, cho em thêm ít rơm.
– Mày là đồ lười biếng hay trốn việc, nên ăn ít thôi!
Bị trâu mắng, bò tức lắm. Nó ôm cái bụng lép kẹp đi ngủ nhưng không tài nào ngủ được. Nó rất muốn lén đến ăn rơm nhưng trâu luôn nằm chắn canh chừng cạnh cây rơm, hai cái sừng nhọn hoắt chĩa ra. Mấy anh lợn toan đến rút trộm ít rơm để lót ổ cũng không dám lại gần. Bị đói, không ngủ được nên bò rất oán hận. Nó nghĩ cách trả thù trâu.
Hôm nọ, thừa lúc trâu đi cày về mệt quá nên ngủ quên, bò liền châm lửa đốt cây rơm. Cây rơm bén được lửa thì cháy đùng đùng, bốc khói mù mịt. Trâu nằm đắp rơm lên cho ấm nên bị bén lửa rất nhanh, bộ lông trắng bị cháy đen thui, trâu hoảng hốt liền lăn xuống ao bùn cho đỡ nóng. Trong khi đó phần vì đói quá, phần tiếc miếng ăn bị thiêu rụi, bò liều mạng lao vào cây rơm đang cháy cố lôi lấy một ít để ăn, cho nên bộ lông trắng mượt mà chải chuốt của bò cũng bị ám khói vàng khè.
Sau lần ấy, trâu mới có màu đen và bò mới có màu vàng như hiện nay.
Theo truyện cổ tích Việt Nam.
