TIỂU SỬ
TỔ DƯƠNG KỲ – PHƯƠNG HỘI
楊 岐 方 會
(?-1054)
Đời thứ 8 tông Lâm Tế – Thiền Tông Trung Hoa
oOo
Tổ họ Lãnh, quê quán tại Nghi Xuân, Viên Châu (Giang Tây), Trung Quốc. Thuở nhỏ Ngài tính tình nhặm lẹ, hoạt bát, nói năng vui vẻ và lý thú. Đến lớn, Ngài không theo nghiệp bút nghiên. Có lần Ngài đến Cửu Phong, chợt nhớ như chỗ đã từng ở, quyến luyến không thể bỏ đi, liền xin cạo tóc xuất gia làm Tăng, đạo hiệu là Phương Hội. Ngài xem kinh, nghe pháp, tâm mở sáng tinh thần lãnh hội.
Đi du phương, Ngài đến yết kiến Thiền Sư Từ Minh ở Nam Nguyên. Ngài dừng lại đây phụ tá cho Từ Minh một cách siêng năng, cần khổ. Từ Minh dời qua Thạch Sương Đạo Ngô, Ngài cũng dời theo. Nơi đây Ngài làm giám tự.
Tuy theo Từ Minh đã lâu mà Ngài chưa tỉnh ngộ. Mỗi khi đến thưa hỏi, Từ Minh bảo: Việc trong ty khố quá nhiều, hãy đi!
Hôm khác Ngài đến hỏi, Từ Minh bảo: Giám tự ngày sau con cháu khắp thiên hạ cần gì vội gấp.
Một hôm Từ Minh vừa đi ra chợt mưa đến, Ngài rình ở con đường tắt. Từ Minh đến, Ngài liền nắm đứng lại nói: Ông già này! Hôm nay phải vì tôi nói, nếu không nói tôi sẽ đánh ông.
Từ Minh nói: Giám tự biết là việc quanh co liền thôi.
Câu nói chưa dứt, Ngài đại ngộ, liền đảnh lễ ngay dưới bùn. Hôm sau, Ngài đầy đủ oai nghi đến phương trượng lễ tạ.
Từ Minh quở: Chưa phải!
oOo
Sau giờ thọ trai, Từ Minh thường lên núi đi kinh hành, có các thiền giả đến tham vấn không biết đâu mà tìm. Ngài biết Từ Minh đi chưa bao xa, liền đánh trống họp Chúng.
Từ Minh giận, rầy: Tiểu tùng lâm chiều mà đăng tòa từ đâu được quy củ này?
Ngài thưa: Phần Dương chiều vẫn tham vấn sao lại chẳng phải quy củ.
oOo
Từ Minh thượng đường, Ngài ra hỏi: Khi chim núp kêu nẩm nẩm, mây từ vào núi loạn là thế nào?
Từ Minh đáp: Ta đi trong cỏ hoang, ngươi lại vào thôn sâu.
Ngài thưa: Quan chẳng nhận kim, lại mượn một câu hỏi.
Từ Minh liền hét! Ngài thưa: Hét hay!
Từ Minh lại hét! Ngài cũng hét! Từ Minh hét luôn hai tiếng. Ngài liền lễ bái.
Từ Minh nói: Việc này là cá nhân mới hay gánh vác.
Ngài phủi áo ra đi!
oOo
Một hôm, Từ Minh hỏi: Mã Tổ thấy Nam Nhạc liền ngộ. Hãy nói cái mê lui ở chỗ nào?
Ngài thưa: Cần ngộ là dễ, cần mê là khó!
oOo
Khi Từ Minh dời về Hưng Hóa, Ngài từ tạ trở lại Cửu Phong. Tăng tục trong làng Bình Thật đồng thỉnh Ngài trụ trì trên núi Dương Kỳ nên người đương thời gọi Ngài là Dương Kỳ. Ngài thường dạy Chúng: Chẳng thấy một Pháp là lỗi lầm lớn.
oOo
Ngài đưa gậy lên nói: Phủng qua lỗ mũi ông già Thích-ca, làm sao nói được một câu thoát thân. Đến chỗ nước chẳng rửa nước, nói ra một câu đi!
Ngài im lặng giây lâu nói: Đến đạo chớ đi đường dưới núi; hiện nghe vượn hú tiếng đoạn trường.
Ngài lại nói: Tất cả trí thông không chướng ngại.
Ngài đưa gậy lên nói: Cây gậy đến trước các ông trình thần thông đây.
Ngài ném cây gậy, nói: Liền được càn khôn chấn động quả đất lung lay. Hội chăng? Đâu chẳng thấy nói “Nhất thiết trí trí thanh tịnh”.
Ngài vin tòa ngồi, nói: Ba mươi năm sau chớ bảo Dương Kỳ đầu rồng đuôi rắn.
oOo
Ngài hỏi Tăng mới đến: Mây dày, đường hẹp, xe to từ đâu đến?
Tăng thưa: Trời không bốn vách.
– Đi rách bao nhiêu đôi giày cỏ?
Tăng liền hét! Ngài bảo: Một hét, hai hét, sau lại làm gì?
– Xem ông Hòa Thượng già vội vàng.
– Cây gậy không có ở đây, thôi ngồi uống trà!
oOo
Ngài hỏi Tăng mới đến: Lá rụng, mây dồn, sớm rời chỗ nào?
Tăng thưa: Quan Âm.
– Dưới chân Quan Âm một câu làm sao nói?
– Vừa đến thấy nhau xong.
– Việc thấy nhau là thế nào?
Tăng không đáp được. Ngài bảo: Thượng Tọa thứ hai đáp thế Thượng Tọa thứ nhất xem?
Vị Tăng thứ hai cũng không đáp được. Ngài bảo: Cả hai đều độn hết!
Đời vua Tống Nhân Tông nhà Bắc Tống, niên hiệu Khánh Lịch thứ 6, năm Bính Tuất (1046), Ngài dời về ở chùa Hải Hội, núi Vân Cái, Đàm Châu. Tại đây Ngài đem Lâm Tế chánh mạch trao cho Thiền Sư Thủ Đoan nối pháp.
Đến niên hiệu Hoàng Hựu cải nguyên (Hồng Hựu thứ 6), năm Giáp Ngọ (1054), Ngài thị tịch, tháp mộ tại núi Vân Cái. Những lời dạy của Ngài được biên tập thành Dương Kỳ Phương Hội Ngữ Lục.