TIỂU SỬ
TỔ HỔ KHÂU – THIỆU LONG
虎 丘 紹 隆
(1077-1136)
Đời thứ 12 tông Lâm Tế – Thiền Tông Trung Hoa
oOo
Kiến lìa chỗ thấy, kiến không phân
Mong được no cơm, áo ấm thân
Vật vốn đã không, trần há khởi
Duyên đà từ bỏ thoát căn phần
Gió lay, nước chảy, phô trương Đạo
Mưa tạnh, trời trong, hiển hóa Thần
Vượt thoát hiểm nguy trùm mây tạo
Xưa nay, mới gặp bậc hiền nhân.
Tổ Hồ Khâu – Thiệu Long người Hàm Sơn, Hòa Châu, (tỉnh An Huy, Trung Quốc). Năm chín tuổi đã từ biệt cha mẹ vào viện Lục Tuệ (Phật Huệ) ngiên cứu Luật tạng, trải sáu năm được độ làm Tăng, thọ giới Cụ-túc. Năm năm sau, Sư đến tham yết Thiền Sư Tịnh Chiếu – Sùng Tín ở Trường Lô.
Thời gian ở đây, có người đem những lời dạy của Thiền Sư Viên Ngộ kể cho Ngài nghe. Ngài than: Tưởng đến me liền chảy nước miếng, tuy chưa được nếm vào miệng, nuốt vào bao tử, đã làm cho người thích thú, chỉ hận chưa được nghe tiếng ho hen thôi!
Rồi Ngài đến Bảo Phong nương với Thiền Sư Trạm Đường – Văn Chuẩn, tiếp nữa làm khách Thiền Sư Tử Tâm – Ngộ Tân ở núi Hoàng Long, sau nữa mới đến Thiền Sư Viên Ngộ.
Một hôm, Ngài vào thất, Viên Ngộ nói: Lúc thấy còn có khái niệm thì cái thấy không phải là thấy, nếu thấy lìa khái niệm thì cái thấy ấy chẳng thể được (Kiến kiến chi thời, kiến phi thị kiến; kiến du ly kiến, kiến bất năng cập.
Viên Ngộ đưa nắm tay lên hỏi tiếp: Thấy gì không?
– Thưa, con thấy.
– Trên đầu ông lại chồng thêm một cái đầu nữa rồi(1)!
Ngài nghe vậy, chợt khế hội. Viên Ngộ quát: Thấy cái gì?
– Ruột tre đặc không ngăn được nước chảy.
Viên Ngộ gật đầu hài lòng, sai làm tri tạng. Một hôm có người hỏi Viên Ngộ:
– Tạng chủ Long mềm mại dường ấy, sao được việc?
Viên Ngộ đáp: Đồ cọp ngủ(2)!
Về sau, Ngài trở về quê hương trụ tại chùa Khai Thánh. Khoảng niên hiệu Kiến Viêm thứ tư (1127-1131) có loạn, Ngài bèn cất am dưới Đồng Phong, quận thú Lý Công Quang thỉnh Ngài trụ chùa Chương Giáo. Cuối cùng, Ngài đến trụ tại Hổ Khâu tại Bình Giang, mở rộng thiền phong của Ngài Viên Ngộ nên người đương thời gọi Ngài là Hổ Khâu – Thiệu Long, nơi đây Chúng rất thịnh, Phật đạo được hưng hóa, lâu ngày trở thành một chi phái, tức Hổ Khâu Phái(3). Pháp thiền của Ngài cũng được truyền qua Nhật Bản và cũng hưng thịnh.
oOo
Ngài dạy Chúng: Mở toang cửa nẻo muôn dặm chẳng dính mảnh mây, mặt trời sáng lên không, bốn phương gió mát đầy tòa, mặt hồ ánh sáng thênh thang, đồng nội sắc trong lặng sáng, vạn tượng sum la đồng bày hải ấn. Nếu được nơi nơi diệu dụng, vật vật chân cơ, tâm cảnh nhất như mảy trần chẳng lập, chính thế ấy là muôn cơ thôi nghỉ, ngàn Thánh chẳng mang, ngồi đoạn đảnh Tỳ-lô, chẳng trình Thích-ca Văn, xem thường Thanh Văn, ngạo nghễ Bồ-tát; Đức Sơn Lâm Tế trông thấy mắt trợn miệng lẩm bẩm, có gậy có hét một điểm cũng dùng chẳng được. Hãy nói, khi chợt gặp người trong kia lại làm sao thoại hội? Nghiêng che gặp nhau vốn cố cựu, ngại gì đến uống trà Triệu Châu.
oOo
Ngài dạy: Trước mắt không pháp, vạn tượng rậm rạp, ý tại trước mắt, chợt hiện khó biện, chẳng phải pháp trước mắt, chạm đến gặp y chẳng phải chỗ mắt tai đến, chẳng lìa thấy nghe hiểu biết. Tuy nhiên như thế cũng phải là kia nhằm trên cây chốt cửa mới được. Vì thế nói, lưới bủa chẳng dừng trụ, kêu gọi chẳng xoay đầu, Phật Tổ chẳng an bày, đến nay không nơi chốn. Như thế thì chẳng nhọc liễm niệm lầu các cửa mở, tấc bước chẳng dời trăm thành đều đến.
Ngài cầm gậy vạch một lằn nói: Rắn chết trên đường chớ đập chết, giỏ tre không đáy bỏ mang về.
oOo
Ngài dạy: Sáng chẳng soi cảnh, cảnh cũng chẳng còn, sáng cảnh đều mất lại là vật gì? Trên đầu trăm cỏ, dẹp hết binh đao thì gác lại, chợt như voi lớn Gia Châu cỡi ngược ngựa sắt Thiểm Phủ, nắm núi Tu-di một vả nát nghiến, trong nước Tân La cỡi ngựa, Nam Thiệm Bộ Châu nói thiền, lại làm sao? “Trên núi Ngũ Đài cơm mây nấu, trước thềm điện Phật chó đái trời, trên đầu cột phướn nung chùy quả, ba con khỉ vượn đêm vãi tiền.”
oOo
Ngài dạy: Phàm có bày đỡ trọn rơi thời nay, chẳng bày chẳng đỡ rơi hầm rớt hố, dù cho gió thổi chẳng vào, nước rưới chẳng dính, kiểm điểm về sau tự cứu chẳng xong. Há chẳng thấy, dù giống bóng trăng đầm lạnh, tiếng chuông đêm vắng, chạm sóng to mà không tan, tùy dóng đánh vẫn không thiếu, còn là việc đầu bờ sanh tử.
Ngài cầm cây gậy vạch một vạch nói: Chặt sắn bìm nhiều năm của cổ nhơn, đá điểm đầu bất chợt vỗ tay cười. Hãy nói cười cái gì? Sau ót thấy má chớ cùng qua lại.
oOo
Niên hiệu Thiệu Hưng thứ sáu (1137) đời vua Tống Cao Tông, ngày 8 tháng 5 năm Bính Dần, Ngài thị tịch. Môn đồ an trí nhục thân Ngài nhập tháp ở phía Tây Nam núi Hổ Khâu.
Ngài có để lại tác phẩm thiền Hổ Khâu Thiệu Long Thiền Sư Ngữ Lục (虎 丘 紹 隆 禪 師 語 錄) 1 quyển; do Ngài biên soạn và ấn hành vào năm Vạn Lịch 20 (1592), được thu vào Vạn Tục Tạng (tập 120). Nội dung sách này gom chép các pháp ngữ ở Khai Thánh thiền viện tại Hòa Châu, Chương Giáo thiền viện tại Tuyên Châu, Hổ Khâu Vân Nham thiền viện tại phủ Bình Giang, và các bài Sơ Tổ Tán, Tống Lâm Tế Chính Truyền Hổ Khâu Long Hòa Thượng Tháp Minh v.v…
Đệ tử nối pháp Ngài là Thiền Sư Ứng Am – Đàm Hoa.
Có bài tán:
Thấy không là thấy
Điện chớp sao sa
Ruột trúc nước chảy
Đát bằng thuyền qua
Đồ cọp ngu si
Chiếm cứ rừng già
Bên thềm gió rít
Vạn đời thong dong./.
oOo
(1) Đầu thượng an đầu: Trong nhà thiền có ý nghĩa là kiến giải lại chồng thêm kiến giải.
(2) Hạp thủy hổ: Trong nhà thiền có ý là người chưa ngộ, còn mê.
(3) Hổ Khâu Phái (虎 丘 派 ) do Ngài Thiệu Long lập và Phái Đại Huệ (do Thiền Sư Đại Huệ lập) vốn là 2 chi phái chính của phái Dương Kỳ (một phái thiền trong Lâm Tế Tông cùng với phái Hoàng Long). Pháp thiền của Ngài thâm sâu bí ẩn nên chỉ có một đệ tử hội được đạo là Thiền Sư Ứng Am – Đàm Hoa. Về sau phát triển, dưới Đàm Hoa có 8 vị đắc pháp; nổi bật là 2 vị: Mật Am – Hàm Kiệt và Hòa Sơn – Tâm Giám.
Từ đời sau, pháp phái trở nên hưng thịnh, dưới Ngài Mật Am có nhiều vị cao tăng xuất hiện như: Phá Am – Tổ Tiên, Tùng Nguyên – Sùng Nhạc, Tào Nguyên – Đạo Sinh…
Đến đời nhà Nguyên trở về sau, phái này được truyền sang Nhật Bản, đến nay vẫn còn.