TIỂU SỬ
TỔ NAM NHẠC – HOÀI NHƯỢNG
南 嶽 懷 讓
(677-744)
Đệ tử nối pháp Lục Tổ Huệ Năng
(Nhánh Nam Nhạc Hoài Nhượng)
oOo
Ngài họ Ðỗ, quê ở Kim Châu, sinh ngày mùng tám tháng tư đời Ðường, niên hiệu Nghi Phụng năm thứ hai (677 T.L). Người đời sau vì kính trọng nên lấy trú xứ của Ngài (tại chùa Bát Nhã ở núi Hoành Nhạc) mà gọi hiệu là Nam Nhạc Thiền Sư.
Năm được mười lăm tuổi, Ngài theo Luật Sư Hoàng Cảnh ở chùa Ngọc Tuyền đất Kinh Châu xuất gia.
Sau khi thọ giới Cụ-túc, Ngài học tập tạng Luật. Một hôm, Ngài tự than: “Phàm người xuất gia phải vì pháp vô vi, trên trời và nhân gian không gì hơn được!” Bạn đồng học là Thản Nhiên biết Ngài có chí cao siêu, khuyên Ngài cùng đi đến yết kiến Hòa Thượng Huệ An ở Tung Sơn. Hòa Thượng Huệ An chỉ dạy và sau bảo Ngài đến Tào Khê tham vấn Lục Tổ Huệ Năng.
Ngài đến Tào Khê, Tổ hỏi:
– Ở đâu đến?
Ngài thưa:
– Ở Tung Sơn đến.
Tổ hỏi:
– Vật gì đến?
Ngài thưa:
– Nói in tuồng một vật tức không trúng.
– Lại có thể tu chứng chăng?
– Tu chứng tức chẳng không, nhiễm ô tức chẳng được.
– Chính cái không nhiễm ô này là chỗ hộ niệm của Chư Phật, ngươi đã như thế, ta cũng như thế. Tổ Bát-nhã-đa-la ở Tây Thiên có lời sấm rằng: “Dưới chân ngươi sẽ xuất hiện nhất mã câu (con ngựa tơ) đạp chết người trong thiên hạ”. Ứng tại tâm ngươi chẳng cần nói sớm.
Ngài hoát nhiên khế hội. Từ đây, Ngài ở hầu hạ Tổ ngót mười lăm năm.
Ðời Ðường niên hiệu Tiên Thiên năm thứ hai (713 T.L), Ngài đến Hoành Nhạc (dãy núi liên tục), ở chùa Bát Nhã.
Có vị Sa-môn ở viện truyền pháp hiệu Ðạo Nhất hằng ngày ngồi thiền. Ngài biết đó là pháp khí (người hữu ích trong Phật Pháp) bèn đi đến hỏi:
– Ðại Đức ngồi thiền để làm gì?
Ðạo Nhất thưa:
– Ðể làm Phật.
Sau đó, Ngài lấy một cục gạch để trên hòn đá ở trước am Ðạo Nhất ngồi mài. Ðạo Nhất thấy lạ hỏi:
– Thầy mài gạch để làm gì?
Ngài đáp:
– Mài để làm gương.
– Mài gạch đâu có thể thành gương được?
– Ngồi thiền đâu có thể thành Phật được?
– Vậy làm thế nào mới phải?
– Như trâu kéo xe, nếu xe không đi, đánh xe là phải? đánh trâu là phải?
Ðạo Nhất lặng thinh, Ngài nói tiếp:
– Ngươi học ngồi thiền hay học “ngồi Phật”? Nếu học ngồi thiền, thiền không phải ngồi nằm. Nếu học ngồi Phật, Phật không có tướng nhất định, đối pháp không trụ, chẳng nên thủ xả. Ngươi nếu ngồi Phật tức là giết Phật, nếu chấp tướng ngồi chẳng đạt ý kia.
Ðạo Nhất nghe Ngài chỉ dạy như uống được đề-hồ, lễ bái hỏi:
– Dụng tâm thế nào mới hợp với Vô Tướng Tam-muội?
Ngài bảo:
– Ngươi học pháp môn tâm địa như gieo giống, ta nói pháp yếu như mưa móc, nếu duyên ngươi hợp sẽ thấy đạo này.
– Ðạo không phải sắc tướng làm sao thấy được?
– Con mắt pháp tâm địa hay thấy được đạo, Vô Tướng Tam-muội cũng lại như vậy.
– Có thành hoại chăng?
– Nếu lấy cái thành hoại tụ tán mà thấy đạo là không thể thấy đạo. Nghe ta nói kệ:
Tâm địa hàm chư chủng
Ngộ trạch tức giai manh
Tam-muội hoa vô tướng
Hà hoại phục hà thành?
Hán tự:
心 地 含 諸 種
遇 澤 悉 皆 萠
三 昧 華 無 相
何 壞 復 何 成
Dịch:
Ðất tâm chứa các giống
Gặp ướt liền nảy mầm
Hoa tam-muội không tướng
Nào hoại lại nào thành?
Ðạo Nhất nhờ khai ngộ tâm ý siêu nhiên, theo hầu Ngài suốt mười năm, mỗi ngày càng nhận sâu lý đạo.
Ðệ tử nhập thất gồm có sáu người. Ngài ấn khả rằng:
– Sáu người các ngươi đồng chứng thân ta, mỗi người khế hội một phần: Người được chân mày ta, giỏi về oai nghi là Thường Hạo. Người được mắt ta, giỏi về ngó liếc là Trí Ðạt. Người được tai ta, giỏi về nghe lý là Thản Nhiên. Người được mũi ta, giỏi về biết mùi là Thần Chiếu. Người được lưỡi ta, giỏi về đàm luận là Nghiêm Tuấn. Người được tâm ta, giỏi về xưa nay là Ðạo Nhất.
Ngài lại bảo:
– Tất cả các pháp đều từ tâm sanh, tâm không chỗ sanh, pháp không thể trụ. Nếu đạt tâm địa việc làm không ngại, không phải thượng căn dè dặt chớ nói. (Nhất thiết chư pháp giai tùng tâm sanh, tâm vô sở sanh, pháp vô sở trụ. Nhược đạt tâm địa sở tác vô ngại, phi ngộ thượng căn nghi thận từ tai.)
oOo
Có vị Ðại Đức đến hỏi Ngài:
– Như gương đúc tượng, sau khi tượng thành không biết cái sáng của gương đi về chỗ nào?
Ngài bảo:
– Như Đại Đức tướng mạo lúc trẻ thơ hiện thời ở đâu?
– Tại sao sau khi thành tượng không chiếu soi?
– Tuy không chiếu soi, nhưng dối y một điểm cũng chẳng được.
oOo
Thời gian sau, Ðạo Nhất đi giáo hóa ở Giang Tây, Ngài hỏi Chúng:
– Ðạo Nhất vì Chúng thuyết pháp chăng?
Chúng thưa:
– Ðã vì Chúng thuyết pháp.
– Sao không thấy người đem tin tức về?
Chúng lặng thinh. Ngài bèn sai một vị Tăng đi thăm. Trước khi đi, Ngài dặn:
– Ðợi khi y thượng đường (lên thuyết pháp) chỉ hỏi “làm cái gì”. Y trả lời, nhớ ghi những lời ấy đem về đây.
Vị Tăng đi thăm làm đúng như lời Ngài đã dặn. Khi trở về, vị Tăng thưa:
– Ðạo Nhất nói: “Từ loạn Hồ sau ba mươi năm, chưa từng thiếu tương muối.”
Ngài nghe xong gật đầu.
Ngày mười một tháng tám đời Ðường, niên hiệu Thiên Bảo năm thứ ba (744 T.L) Ngài viên tịch tại Hoành Nhạc, thọ 67 tuổi. Vua sắc ban hiệu là Ðại Huệ Thiền Sư, tháp hiệu Thắng Luân. Cao đồ của Ngài có đến 6 người, trong đó Thiền Sư Đạo Nhất được Ngài ấn chứng kế thừa tông môn../.