TVGĐPT – Hẻm 498 đường Lê Quang Định (quận Gò Vấp, Sài Gòn) là con hẻm được nhiều người biết đến – cả người dân thành phố này và các tỉnh khác – vì đây là nơi tọa lạc tới bốn ngôi chùa. Con hẻm đặc biệt này cũng có những tên gọi bình dân… đặc biệt: “hẻm Phật”, “hẻm Thiền”, “con hẻm lãng đãng mùi khói hương”, tùy theo cư dân địa phương hay giới tao nhân mặc khách hành hương, vãng cảnh.
Hẻm “chứa” đến 4 ngôi chùa và một lượng dân cư đông đúc nhưng đầu hẻm không hề có cổng chào hay bảng lớn bề thế. Bốn tấm bảng ghi tên chùa nho nhỏ được treo khiêm tốn trên cột điện dây nhợ bùng nhùng, chen lẫn giữa những biển quảng cáo xe chở hàng thuê, xe ôm, khoan cắt bê-tông… nhìn rất bình dị và… vui mắt, cứ như cách mà con hẻm tồn tại lặng lẽ giữa phố thị ồn ào, náo nhiệt suốt bấy lâu nay.
Điều đặc biệt nữa là nếu tiếp xúc với vài nhà trong hẻm, sẽ nghe được những câu tâm sự thú vị rặt chất bình dân Sài Gòn: “Người dân ở đây xưa giờ ai cũng hiền lành như cái tên hẻm”; “Nhà gần chùa, nghe Kinh riết mà thuộc lòng luôn. Muốn làm bậy chắc cũng khó!”; “Sáng quét sân là quét từ nhà tới trước cổng chùa luôn. Coi như làm công quả”…
Trên đường hẻm, nếu để ý thì thấy ngoài lá cây rơi rụng, không có bất kỳ một túi rác nào ngoài đường. Cư dân sống trong hẻm dường như cũng ảnh hưởng Phật pháp ít nhiều. Họ “sống chậm” và trầm lặng, hiền lành, hòa nhã với nhau, hiếm thấy ồn ào hay gây gổ.
Bài viết ngắn dưới đây của Quỳnh Trang đăng trên báo Pháp Luật sẽ giới thiệu với quý độc giả một chút về con hẻm độc đáo này…
‘HẺM PHẬT’ GIỮA LÒNG SÀI GÒN
Có lẽ không ở đâu như Sài Gòn, những con hẻm lại “lắm chuyện” như thế. Rất nhiều người xa Sài Gòn nhớ về mảnh đất này không phải vì đèn hoa, phố thị mà lại nhớ những con hẻm nhỏ hai mùa nắng mưa. Và con hẻm 498 Lê Quang Định (phường 1, quận Gò Vấp) mang trong mình thật nhiều câu chuyện.
Nó là con hẻm như bao hẻm nhỏ của Sài Gòn, lối vào không ngay ngắn, dân cư ở chen nhau và người – Phật cũng cạnh nhau. Đây có lẽ là con hẻm duy nhất ở Sài Gòn có bốn ngôi chùa: Chùa Già Lam (Quảng Hương Già Lam), chùa Châu An, chùa Huệ Đức và tịnh xá Ngọc Phương.
Hẻm 498 Lê Quang Định nằm trong khu vực Xóm Gà ngày xưa, một xóm ngoại thành Sài Gòn với sự tập trung của người lao động bình dân. Và chính những ngôi chùa làm nên nét riêng của Xóm Gà.
Vừa vào hẻm sẽ bắt gặp ngay tịnh xá Ngọc Phương. Tịnh xá là Tổ đình của Ni giới Hệ phái Khất Sĩ (nguyên là Giáo Hội Ni Giới Khất Sĩ Việt Nam) do Ni sư Thích Nữ Huỳnh Liên xây dựng vào năm 1957 (tên Ni sư được đặt tên đường Ni Sư Huỳnh Liên ở phường 10, quận Tân Bình).
Phía trái từ cổng chính tịnh xá Ngọc Phương sẽ là một lối rẽ dẫn vào chùa Châu An và chùa Huệ Đức. Chùa Châu An nổi tiếng với những hoạt động thiện nguyện tại chùa lẫn chương trình ở các tỉnh. Nổi bật trong đó là định kỳ hằng tháng chùa tặng quà, chăm sóc tinh thần cho khoảng 200 bệnh nhân của bệnh viện Ung Bướu (Sài Gòn). Châu An cũng là ngôi chùa đầu tiên có mặt trong hẻm này khi được xây dựng từ năm 1952.
Nằm cuối cùng của con hẻm là chùa Quảng Hương Già Lam. Chùa Già Lam với không gian thanh tịnh, mát mẻ, mang lối kiến trúc chùa – vườn của các ngôi chùa miền Trung; chính vì thế đây là nơi rất nhiều văn nghệ sĩ lui tới. Nhà thơ Bùi Giáng từng viết về chùa Già Lam trong bài Ngoại Ô (I):
“Sài Gòn bất tận ngoại ô
Xóm Gà Bình Thạnh xóm mô Chuồng Bò
Ghé thăm Chuồng Ngựa quanh co
Chạy về thẳng tắp viếng chùa Già Lam.”
Chùa Già Lam cũng là nơi ký thác di cốt của nhạc sĩ Y Vân, nữ nghệ sĩ Kim Cúc, soạn giả Năm Châu… và rất nhiều những gương mặt của lịch sử miền Nam.
Chùa Già Lam do Hòa thượng Thích Trí Thủ sáng lập năm 1960. Chùa là nơi tu học của nhiều Tăng sinh miền Trung và miền Nam; vì đó ngoài khu chánh điện, chùa còn có những dãy nhà của chư Tăng và trai đường khá rộng.
Trong bốn ngôi chùa ở hẻm 498 Lê Quang Định, có lẽ Già Lam là nơi phù hợp cho những ai muốn tìm sự yên tĩnh cho riêng mình. Ở đó có cội bồ đề thật lớn rì rào khi cơn gió thoảng qua; có những thảm cỏ ngập lá vàng để nhận ra rằng đâu đó ở Sài Gòn cũng có mùa Thu như câu hát của nhạc sĩ Phạm Duy phổ thơ Phạm Thiên Thư:
“Rồi mùa thu cùng em đi lễ
Có con chim đậu dưới gác chuông
Hòa lời ca vào làn sương sớm
Gió heo may rụng hết lá vàng.”
Sài Gòn ngày càng nhiều chùa mới, rộng lớn, nhưng những ngôi chùa lẩn khuất trong các con hẻm lại mang đến một xúc cảm khác.
Biết đâu đó trong con hẻm giữa Sài Gòn người ta sẽ nhận ra cùng đích tôn giáo sẽ không còn là giáo lý, giáo luật, chùa to, Phật lớn mà là niềm an ủi nhỏ bé cho mỗi người trước đời sống quá nhiều biến động…
QUỲNH TRANG