Thật bất ngờ là sau những ngày Tết Nguyên Đán vừa qua đi, đúng vào ngày theo tục lệ cổ truyền gọi là ngày “Hạ Nêu” – tức ngày bảy tháng giêng âm lịch – Thư Viện GĐPT nhận được một bài viết của bạn đọc Viễn Xứ từ hải ngoại gởi về nói đến… “bản quyền” Tết Nguyên Đán Việt Nam! Tuy chưa dám khẳng định nội dung về một đề tài thuộc phạm trù văn hóa “lịch sử và… bác học” này, nhưng nhận thấy trong bài viết không phải là không có những luận cứ chính đáng và đáng cho chúng ta suy gẫm, chúng tôi xin đăng tải nguyên văn để các bậc thiện hữu thức giả tùy nghi nhận xét và bình phẩm…
Tết Nguyên Đán là của người Việt
Sắp đến Tết Ta là Viễn Xứ cảm thấy buồn buồn, tủi tủi vì nghe nhiều người nói là “New Year of China”!!! Người ngoại quốc không biết đã đành nhưng nhiều người Việt cũng nói như vậy… thật là buồn!
Thật ra Tết Nguyên Đán là “tiết lễ” đầu tiên của năm của người Việt Nam, bị người Trung Quốc “chôm” của dân Việt chúng ta.
Tết: Do chữ Tiết (thời tiết) mà ra.
Nguyên: Bắt đầu.
Đán: Buổi sáng sớm.
Vậy Tết Nguyên Đán tức là Tết bắt đầu năm, mở đầu cho một năm mới.
Một câu hỏi đôi khi được đặt ra: Tại sao tiền nhân chúng ta không chọn tháng 3 để tổ chức Tết Nguyên Đán, như các dân tộc Miên, Thái hoặc Lào hoặc một tháng nào đó trong năm mà lại chọn đúng vào ngày đầu tháng Giêng âm lịch? Người Trung Hoa sau này cũng chọn cùng ngày này làm ngày Tết của họ. Vì sự trùng hợp ngẫu nhiên (hay chôm văn hóa của ta?) này thêm vào sự liên hệ giữa hai dân tộc Hoa – Việt vốn đã có hàng nghìn năm trước khi Trung Hoa đô hộ nước ta, nên nhiều người vội cho rằng dân tộc ta bắt chước người Trung Hoa về thời gian mừng Tết Nguyên Đán.
Thật ra, đây chỉ là sự ngộ nhận!!!
Dựa vào lịch sử Trung Hoa, trải qua nhiều triều đại, chúng ta được biết người Trung Hoa có tục lệ mừng Tết Nguyên Đán không phải vào đầu tháng Giêng âm lịch như hiện nay mà thật ra thời gian được chọn để tổ chức mừng Xuân được thay đi đổi lại rất nhiều lần. Chẳng hạn, vào đời Tam Vương nhà Hạ, người Trung Hoa chọn tháng Dần đầu năm để mừng Xuân. Đến đời nhà Thương người ta đổi lại tháng Sửu tức tháng Chạp. Qua đời nhà Chu, người ta lại chọn tháng Tý, tức tháng Một. Ba vị vua trên đây không phải vô cớ, tùy hứng mà chọn những tháng đó, mà là họ đã dựa vào ý nghĩa tốt xấu, căn cứ theo ngày giờ lúc mới tạo thiên lập địa. Họ tin tưởng giờ Tý là giờ thành, giờ Sửu đất nở và giờ Dần sinh ra người. Đến đời nhà Đông Chu, Khổng Tử một lần nữa noi theo nhà Hạ, đổi lại ngày Tết vào tháng Dần. Qua đời nhà Tần người ta lại thay ngày Tết vào tháng Hợi tức tháng Mười. Cuối cùng, khi nhà Hán lên ngôi, bấy giờ người Trung Hoa lại noi theo gương Khổng Tử chọn ngày đầu tháng Dần, tức tháng Giêng để mừng Tết.
Mừng xuân vào dịp đầu năm âm lịch nói là của người Trung Hoa là hoàn toàn không chấp nhận được!
Tiền nhân chúng ta khôn ngoan, lại xuất thân từ giới nông dân. Sở dĩ các ngài chọn ngày đầu năm âm lịch để tổ chức Tết Nguyên Đán, vì thời gian này nhằm vào đúng mùa Xuân, một mùa đẹp nhất trong năm với thời tiết mát mẻ, dịu dàng, cây cối đâm chồi nẩy lộc, khoe thắm sắc hương và mang một màu sắc xinh tươi, mới mẻ rất thích hợp trong việc thăm viếng bà con, thân thuộc, bạn bè.
Đây cũng là khoảng thời gian mà mọi công việc đồng áng đã hoàn tất, lúa gặt xong và được đem chứa vào lẫm lúa. Người nông dân chân lấm tay bùn, sau một năm vất vả với công việc đồng áng, giờ đây được thảnh thơi hoàn toàn có thể cùng nhau hội họp, liên hoan, ăn uống vui vẻ với nhau để tỏ lòng biết ơn đối với Trời Đất và tưởng nhớ đến tổ tiên, ông bà cha mẹ, những người thân yêu ruột thịt đã qua đời.
Tết Nguyên Đán trước đây ta gọi là Tết Nhàn là Tết cổ truyền có từ thời Hùng Vương; sử cũ chúng ta vốn có 12 tháng nhưng cách tính khác ngày nay, một năm bắt đầu từ tháng Chạp tức tháng 12, vì khi ấy dân ta bắt đầu thu hoạch lúa, tới tháng Giêng thì xong, ngày đầu tháng Giêng người Âu Lạc có tục cúng lễ tạ ơn tổ tiên trời đất sau một mùa lúa nước, ngày Tết diễn ra từ ngày mùng một tháng Giêng cho tới hết ngày ba mươi tháng Ba và kết thúc là lễ hội ngày mùa để bắt đầu một vụ cấy mới; ngày Tết này ta sẽ thấy đến đời Hán Vũ Đế bên Trung Hoa mới có, còn bên ta thì ai xem sự tích Bánh Chưng – Bánh Dầy thì đều thấy cả, mà tích này là từ thời Hùng Vương thứ 6 tức là trước đời Tần Thủy Hoàng rất là lâu, chừng khoảng hơn 1.000 năm; vậy mà ngày nay nó lại mang tên “New Year of China”!
Viễn Xứ hy vọng chúng ta cùng nhau chia sẽ, để cho người ngoại quốc cũng như con cháu chúng ta hiểu biết nhiều hơn về lịch sử và văn hóa dân tộc Việt.
P.S: Vẫn còn nhiều thứ mà người Trung Hoa đã “chôm” văn hóa của người Việt ta rồi nhận là của họ!
VIỄN XỨ